Monsoon forecast महाराष्ट्रातील शेतकरी बांधवांसाठी महत्त्वाची बातमी आहे. यंदा मान्सूनचे आगमन नेहमीपेक्षा लवकर होण्याची चिन्हे दिसत आहेत. हवामान तज्ज्ञांच्या मते, यंदा पावसाळा सर्वसाधारणपेक्षा आधी सुरू होईल आणि त्याचे प्रमाणही समाधानकारक राहील अशी शक्यता आहे. या लेखात आपण जाणून घेऊया – मान्सूनच्या आगमनाबद्दल, त्याच्या स्वरूपाबद्दल, आणि शेतकऱ्यांनी कोणती पिके घ्यावीत याबद्दल महत्त्वपूर्ण मार्गदर्शन.
मान्सूनचे लवकर आगमन
यंदा मान्सून १३ मे रोजी अंदमान निकोबार बेटांवर दाखल झाला आहे. सामान्यतः, मान्सून केरळमध्ये १ जून रोजी दाखल होतो, परंतु यंदा तो २६-२७ मे दरम्यान केरळात पोहोचण्याची शक्यता आहे. त्यानंतर, गोव्यात सामान्यतः ५ जूनला पोहोचणारा मान्सून यंदा १ जूनपर्यंत येऊ शकतो, तर मुंबईत १० जूनऐवजी ५ जूनपर्यंत पोहोचण्याची शक्यता आहे. विशेष म्हणजे, मराठवाडा आणि विदर्भात, जिथे सामान्यतः मान्सून १५ जूनपर्यंत पोहोचतो, तिथे तो यंदा १० जूनपर्यंत व्यापू शकतो.
लवकर आगमनाची कारणे
मान्सून यंदा लवकर येण्यामागे अनेक कारणे आहेत. महाराष्ट्रावरील हवेचा दाब १००६ हेक्टोपास्कल इतका कमी झाला आहे. या कमी दाबामुळे हिंदी महासागर, अरबी समुद्र आणि बंगालच्या उपसागरावरून बाष्पयुक्त वारे महाराष्ट्राकडे वेगाने वाहत आहेत. तापमानातील वाढीमुळे हवेचा दाब कमी होतो, ज्यामुळे वाऱ्यांचा वेग वाढतो आणि पावसाळी ढग वेगाने येतात.
सध्याचा पाऊस: मान्सूनपूर्व की मान्सूनची प्रगती?
सध्या महाराष्ट्रात होणारा पाऊस हा मान्सूनपूर्व म्हणून ओळखला जातो. भारतीय हवामान विभागाच्या व्याख्येनुसार, जेव्हा एखाद्या ठिकाणी सलग पाच दिवस पाऊस होतो, तेव्हाच मान्सून दाखल झाल्याचे अधिकृतपणे जाहीर केले जाते. अंदमानमध्येही १३ मे रोजी मान्सून दाखल झाल्याची घोषणा करण्यापूर्वी, तिथे ४-५ दिवस सातत्याने पाऊस पडत होता. त्यामुळे, १ जून पूर्वीचा पाऊस ‘मान्सूनपूर्व’ म्हणूनच ओळखला जातो.
मान्सूनपूर्व पावसाचे फायदे-तोटे
सध्याच्या पावसाचे दोन्ही परिणाम दिसून येत आहेत:
नकारात्मक प्रभाव:
- उन्हाळी बाजरी, भुईमूग, तीळ यांसारखी काढणीला आलेली पिके पावसामुळे अडचणीत आली आहेत.
- शेतात चिखल झाल्याने काढणी करणे कठीण झाले आहे.
- द्राक्ष बागायतदारांना सूर्यप्रकाशाच्या अभावामुळे कळी तयार होण्याच्या प्रक्रियेत अडचणी येऊ शकतात.
सकारात्मक प्रभाव:
- टंचाई असलेल्या भागात पाऊस वरदान ठरला आहे.
- टँकरद्वारे पाणीपुरवठा होणाऱ्या गावांना दिलासा मिळाला आहे.
- डाळिंब आणि शेवगा लागवडीवर फारसा नकारात्मक परिणाम होणार नाही.
यंदाच्या मान्सूनचा अंदाज
हवामान तज्ज्ञांच्या मते, यंदा मान्सूनचे प्रमाण समाधानकारक राहण्याची शक्यता आहे. भारतीय हवामान विभागाने १०५% आणि स्कायमेट या खाजगी संस्थेने १०३% पावसाचा अंदाज वर्तवला आहे. विशेष मान्सून मॉडेलच्या आधारे, १ जून रोजी प्रत्येक भागासाठी सविस्तर अंदाज जाहीर केले जाणार आहेत. सध्याचा मान्सूनपूर्व पाऊस चांगला असल्याने, हे वर्ष अधिक पावसाचे असण्याची शक्यता अधिक आहे.
शेतकऱ्यांसाठी पिकांची निवड
जास्त पावसाच्या अंदाजानुसार शेतकऱ्यांनी खालील पिकांचा विचार करावा:
- कपाशी: जास्त पावसात कपाशीला फायदा होतो. पिकाचा जीवनकाळ मोठा असल्याने, पुरेसे पाणी मिळाल्यास उत्पादन चांगले येऊ शकते.
- सोयाबीन: पावसाचा ताण न पडल्यास सोयाबीनचे उत्पादन वाढते.
- भात: कोकण आणि पूर्व विदर्भात भाताचे पीक उत्तम येऊ शकते.
- इतर पिके: मका, उडीद, मूग यांसारख्या पिकांचेही उत्पादन चांगले होऊ शकते.
शेतकऱ्यांनी घ्यावयाची काळजी
यंदाच्या मान्सूनसाठी शेतकऱ्यांनी खालील सूचनांचे पालन करावे:
- पूर्वमशागत: मान्सून येण्यापूर्वी शेताची तयारी पूर्ण करावी. जिथे पाऊस झाला आहे तिथे वापसा मिळताच नांगरट, कुळवाच्या पाळ्या त्वरित करून घ्याव्यात.
- बियाणे व खते: चांगल्या प्रतीचे बियाणे, खते आणि औषधे आतापासूनच जमा करावीत. उच्च उत्पादन देणाऱ्या जातींची निवड करावी.
- पाण्याचा निचरा: जास्त पाऊस झाल्यास शेतातील पाण्याचा योग्य निचरा होईल याची व्यवस्था करावी.
- कोरडा काळ: मान्सूनमध्ये येणाऱ्या कोरड्या कालावधीसाठी तयारी ठेवावी. शक्य असल्यास, पाण्याच्या साठवणीची व्यवस्था करावी.
- आंतरमशागत: सतत पावसामुळे आंतरमशागतीची कामे किंवा पेरणीसाठी वापसा मिळण्यास अडचणी येऊ शकतात, त्याचे नियोजन आधीपासून करावे.
यावर्षीचा मान्सून महाराष्ट्रासाठी अनुकूल असण्याची चिन्हे आहेत. लवकर आगमन आणि चांगल्या प्रमाणाचा पाऊस होण्याची शक्यता असल्याने शेतकऱ्यांनी वेळेत नियोजन करावे. योग्य पिकांची निवड, शेताची योग्य तयारी आणि पावसाच्या पाण्याचे व्यवस्थापन यामुळे उत्पादनात वाढ होऊ शकते. हवामान विभागाच्या आणि तज्ज्ञांच्या १ जून रोजी येणाऱ्या स्थाननिहाय अंदाजाकडे आता सर्वांचे लक्ष लागले आहे.
विशेष सूचना: सदर माहिती विविध स्रोतांवरून संकलित केलेली आहे. वाचकांनी कृपया स्वतःची संपूर्ण चौकशी करून पुढील निर्णय घ्यावेत. या माहितीच्या आधारे घेतलेल्या कोणत्याही निर्णयाची जबाबदारी संपादकीय मंडळावर राहणार नाही. अधिकृत माहितीसाठी आपल्या स्थानिक कृषी विभागाच्या सल्ल्याचे पालन करावे.
